Wśród wielu metod diagnostycznych, którymi dysponuje współczesna medycyna, to specyficzne badanie bardzo często rozwiewa wszelkie wątpliwości, co do rozpoznania i dalszego postępowania terapeutycznego. Szczególnie w onkologii jest badaniem niezbędnym, jedynym które może wykluczyć, bądź potwierdzić obecność komórek nowotworowych w danym preparacie.

Badanie histopatologiczne polega na ocenie pod mikroskopem materiału, pobranego od pacjenta celem postawienia rozpoznania, toczącego się w nim procesu chorobowego. Poza tym badanie to służy m.in. do oceny zaawansowania schorzenia, jego rozległości oraz dalszego rokowania. Oceną badania histopatologicznego zajmują się lekarze patomorfolodzy i jest ono wykonywane na zlecenie lekarza przesyłającego materiał biologiczny do diagnostyki.

Metody pobrania materiału

Materiał biologiczny do badania histopatologicznego można pobrać różnymi metodami.

• Podczas zabiegu operacyjnego – przy resekcji całego chorego narządu (np. tarczycy, jajnika), bądź jego wycinka.
• Podczas wykonywania tak zwanej „zwiadowczej laparotomii”; chirurgicznie otwiera się jamę brzuszną oglądając i poszukując zmienionych chorobowo (najczęściej nowotworowo) tkanek – pobiera się z nich wycinki do badań.
• Bywają wypadki, kiedy trzeba wykonać badanie śródoperacyjne tzw. „intrę”; wówczas podczas zabiegu operacyjnego pobiera się zmienione chorobowo tkanki, lub narząd do badania histopatologicznego, z których natychmiast wykonywane są preparaty, oceniane przez histopatologa. Od jego wyniku uzależnia się dalsze postępowanie chirurgiczne (np. wycina się guz w granicach zdrowych tkanek, a histopatolog ocenia czy na granicy cięcia w preparacie nie ma komórek nowotworowych; gdyż jeśli są obecne, chirurg poszerza zakres operacji).
• Podczas biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC) czyli badania, w którym uzyskuje się materiał w postaci aspiratu komórek. Poprzez nakłucie guza cienką igłą i zassanie jego treści, którą umieszcza się na szkiełkach podstawowych. Czasem aby dobrze zlokalizować guz, biopsję wykonuje się pod kontrolą USG, gdy guz jest niebadalny, albo niewielkich rozmiarów.
• Podczas biopsji gruboigłowej czyli badania, w którym stosuje się grubsze igły niż w biopsji cienkoigłowej; dzięki niemu uzyskuje się jakby „bloczek tkanki”, a nie tylko komórki położone w nieładzie.
• Podczas cytologii złuszczeniowej, w której za pomocą odpowiednich szczoteczek pobiera się materiał do badania w postaci złuszczonych komórek nabłonka (np. cytologia z kanału szyjki macicy).
• Podczas badania pośmiertnego (ze zwłok).