Alternatywą dla kobiet, które nie mogą stosować antykoncepcji hormonalnej są inne metody zapobiegania ciąży takie jak: kształtka wewnątrzmaciczna, metody mechaniczne, środki plemnikobójcze oraz prezerwatywa.

Kształtka (wkładka) wewnątrzmaciczna

Jako metoda „niehormonalna” ma dość dużą skuteczność. Wskaźnik Pearla wynosi 1,2-3,0. Poza tym jej stosowanie nie wywołuje ubocznych działań ogólnoustrojowych, działa miejscowo, a powrót płodności po jej usunięciu następuje od razu. Nie wymaga dodatkowych czynności przed każdym stosunkiem jak np.: stosowanie prezerwatywy. Jest o wiele tańsza w stosowaniu niż doustna antykoncepcja, jedną wkładkę można stosować przez kilka lat.

Założenie wkładki jest prostym zabiegiem, który przeprowadza lekarz ginekolog, a w niektórych krajach anglosaskich robią to nawet położne. Kształtkę wewnątrzmaciczną powinno się zakładać w czasie ostatnich dni krwawienia miesiączkowego lub 6 tygodni po porodzie, jeśli nie wystąpiła jeszcze miesiączka. Ważne jest, aby odpowiednio ulokować ją w macicy, gdyż zbyt płytkie umieszczenie wkładki może spowodować przemieszczenie jej do szyjki macicy, co zmniejsza skuteczność jej działania. Jeśli w trakcie stosowania wkładki dojdzie do zapłodnienia, nie usuwa się jej. Dowiedziono, że nie wpływa ona na przebieg ciąży.

Mechanizm działania wkładki polega na tym, iż jako ciało obce, wywołuje w macicy szereg reakcji, które minimalizują możliwość zapłodnienia. Następuje obrzęk śluzówki macicy, jej przekrwienie i powstaje miejscowy odczyn zapalny. Gromadzące się leukocyty wywołują reakcję cytotoksyczną przeciwko plemnikom i komórce jajowej. Wkładka dodatkowo uwalnia jony miedzi, które nasilają skurcze mięśniówki macicy, co prowadzi do szybszego wydalenia komórki jajowej z macicy. Jony te upośledzają także ruch plemników oraz blokują odpowiednie receptory w błonie śluzowej, odpowiedzialne za prawidłowy przebieg zapłodnienia. Niektóre wkładki działają także poprzez uwalnianie hormonów – gestagenów. Powoduje to zmianę w składzie śluzu szyjkowego; staje się on mniej przezroczysty i mniej przepuszczalny dla plemników. Poza tym hormony te działając na błonę śluzową macicy, uniemożliwiają zagnieżdżenie zarodka.

Jednak metoda ta posiada także pewne minusy. Kształtka może być przyczyną reakcji alergicznej oraz powodować obfitsze i przedłużone krwawienia miesiączkowe. Także sama świadomość umieszczonego ciała obcego wewnątrz organizmu może powodować dyskomfort psychiczny u kobiet. Groźnym powikłaniem, które może wystąpić (najczęściej w wyniku niewłaściwego umieszczenia wkładki) jest zapalenie w obrębie miednicy mniejszej. Wkładki nie powinno się zakładać u kobiet, które nie rodziły.