Zez ukryty spowodowany jest niewłaściwym działaniem mięśni gałki ocznej. Jedne z mięśni (przywodziciele lub odwodziciele gałki ocznej) są silniejsze lub słabsze od swoich antagonistów, które działają w przeciwnym kierunku. Jest to stosunkowo często spotykana sytuacja, a zez ujawnia się w momencie „wyłączenia” obustronnego patrzenia, kiedy np. zasłonimy jedno oko. Po jego odsłonięciu zezujące oko wraca do normy i gałki są ustawione prawidłowo. Zbaczanie jednej z gałek może być do wewnątrz jak i do zewnątrz. Zdarza się, że zezująca gałka wykonuje też ruch rotacyjny – wokół własnej osi. Istnieją sytuacje gdy następuje stała dekompensacja obustronnego widzenia (fuzji) i wtedy zez ujawniony jest stale. Zdarza się to w przypadku różnowzroczności lub osłabienia ostrości widzenia jednego oka (zaćma), długotrwałego przysłonięcia jednego oka (np.: z powodu choroby oka, powiek, zmarszczki nakątnej). Do rozwoju zeza w tym mechanizmie może dojść także w stanach ogólnych jak: choroby zakaźne dzieci, urazy głowy, długotrwale działającego stresu, wycieńczenia, zmęczenia psychicznego.

Zez towarzyszący jest stanem gdy występuje stałe odchylenie jednej z gałek ocznych bez względu na zasłonięcie oka. Ze względu na kierunek odchylenia oka zezującego ten typ zeza dzielimy na :

• zbieżny;
• rozbieżny;
• zez ku górze;
• zez ku dołowi.

Zez towarzyszący z czasem prowadzi do zaburzeń ostrości widzenia w oku zezującym. Mimo że przed wystąpieniem wady oko miało prawidłową zdolność widzenia, z biegiem czasu traci ją, rozwija się niedowidzenie, mogące prowadzić nawet do ślepoty. Wynika to z faktu, iż mózg ma zdolność tłumienia obrazu docierającego z siatkówki oka zezującego. Na siatkówce oka chorego zaczyna pojawiać się tzw. czynnościowy mroczek środkowy, który koresponduje z analogicznym miejscem w siatkówce zdrowej podczas odbioru obrazu. W konsekwencji trwale upośledza to zdolność widzenia.

Leczenie zeza opiera się na:

1. korekcie wad refrakcji okularami lub soczewkami korygującymi (krótkowzroczność, dalekowzroczność, niezborność);
2. treningu ćwiczeń fuzji, stosowaniu szkieł pryzmatycznych, które zmieniają kierunek obrazu docierającego do oka zezującego;
3. działaniu mającym na celu czasowe (nawet do 6 tygodni) wyłączenie z widzenia oka prawidłowego tak, aby w oku zezującym wyćwiczyć prawidłowe widzenie. Zasłania się w tym celu przesłoną jedno ze szkieł w okularach, pozostawiając odsłonięte oko zezujące. Następnie odsłania się oko prawidłowe i ten sam zabieg stosuje na oku zezującym. Metoda ta daje najlepsze efekty u małych dzieci; po 8rż raczej nie udaje się w ten sposób skorygować zeza;
4. metodach chirurgicznych – przystępuje się do zabiegu operacyjnego dopiero po wyeliminowaniu wady refrakcji. Zabieg polega na ustaleniu prawidłowego napięcia mięśni sterujących gałką, poprzez zmianę ich przyczepu lub skrócenie ich długości.