Lęk, strach, niepokój to przeżycia pokrewne, które różni stopień natężenia i bodziec wywołujący. Zapewne nie ma człowieka, który nie doświadczył ich na własnej skórze. Wydają się być na stałe wpisane w obraz życia. Ich pojawienie się, stawia ciało i umysł w stan gotowości, są naturalną odpowiedzią na sytuacje zagrażające, wygasają zaś po ich ustąpieniu.

Jednak u części osób lęk wyrywa się spod kontroli i staje się strażnikiem, który trzyma ich w ryzach. Są to pacjenci cierpiący na tzw. zaburzenia lękowe, do których zaliczane są min.: agorafobia, fobie specyficzne, fobie społeczne, lęk paniczny, zaburzenia lękowe uogólnione, mieszane zaburzenia lękowe. Lęk może być objawem separowanym (gdy występuje pojedynczo) lub jednym ze składowych obrazu innych zaburzeń, np. depresji, schizofrenii, zespołu stresu pourazowego.

Lęk, strach, niepokój – czym są?

Lęk jest przeżyciem pojawiającym się nagle i mającym zazwyczaj silne natężenie (co znajduje również odzwierciedlenie w reakcjach organizmu: przyspieszeniu akcji serca, przyspieszeniu oddechu, wzmożonej potliwości, wzroście napięcia mięśniowego). Impuls wywołujący tę reakcję pochodzi z wnętrza organizmu, jest nieuświadomiony. Lęk pojawia się najczęściej w sytuacjach, które pozornie nie niosą zagrożenia, ale zawierają w sobie element wyzwalający (takim elementem wyzwalającym może być dźwięk, zapach, widok jakiegoś przedmiotu, który kojarzony jest z wcześniejszym stresującym zdarzeniem). Przykładem silnej reakcji lękowej jest napad paniki w sklepie lub autobusie. Lęk może ujawniać się w sytuacjach kryzysowych – często towarzyszy utracie partnera życiowego, stanowiska pracy, emigracji.

Niepokój w zasadzie jest pod względem źródła i charakteru identyczny z lękiem, ma jednak mniejsze natężenie oraz rozciąga się w czasie, powodując trudne do zniesienia wewnętrzne napięcie. Przykładem niepokoju jest długo utrzymujące się przeświadczenie zagrożenia chorobą, odnoszące się np. do własnej osoby lub bliskich.

Strach jest złożoną reakcją organizmu (zawiera komponentę psychiczną i fizyczną), uruchamianą pod wpływem bodźców z zewnątrz. Przy czym bodźce te w przeciwieństwie do lęku potencjalnie lub bezpośrednio zagrażają człowiekowi. Strach może pojawić się podczas ucieczki przed groźnym psem, podczas spaceru ciemną i pustą ulicą w obcym mieście, podczas gwałtownej burzy lub napaści. Mobilizuje do ucieczki lub walki, a w sytuacjach przekraczających możliwości kompensacyjne, może spowodować osłupienie, znieruchomienie oraz brak woli do działania.