Mimo krótkiej historii (zaledwie stuletniej) psychoterapia zdaje się już na dobre weszła do kanonu leczenia zaburzeń psychicznych, stając się cennym narzędziem wspomagającym, a nierzadko także zastępującym farmakoterapię (czyli stosowanie leków). Jednocześnie dynamiczny rozwój różnych nurtów psychoterapii oraz współczesne dokonania wiedzy na temat przyczyn wielu chorób, pozwoliły zwiększyć jej dostępność i możliwości zastosowania.

W zależności od teorii, na których opierają się poszczególne nurty psychoterapii można wyróżnić psychoterapię behawioralną, poznawczą, psychoanalityczną, psychodynamiczną. Różne są także techniki oddziaływań np. przez sztuki plastyczne, muzykę, ćwiczenia relaksacyjne, hipnozę, analizę transakcyjną oraz okoliczności, w których one przebiegają – szpital, ambulatorium, w grupie pacjentów (tzw. terapia grupowa), w obszarze rodziny (terapia rodzinna), w związku (terapia małżeńska), bądź indywidualnie (terapia indywidualna).

Czym jest psychoterapia – definicja ogólna

Psychoterapia podlega dynamicznemu rozwojowi – powstają nowe szkoły, rewidowane są dawne teorie, powstają nowe koncepcje. Zapewne dlatego wyodrębnienie jednej definicji, która jasno określałaby obszar działania psychoterapii jest trudne, z drugiej strony zaś konieczne (aby odciąć od psychoterapii wszelkie nieprofesjonalne metody starające się ją naśladować).

Pod terminem psychoterapii kryją się wszelkiego typu oddziaływania psychospołeczne, zmierzające do modyfikacji zaburzonych mechanizmów przeżywania i sposobów reagowania; a co za tym idzie usunięcia lub złagodzenia objawów choroby oraz jeśli to możliwe usunięcia jej przyczyny.

Zmiany w psychoterapii dokonują się poprzez relację terapeutyczną, w której terapeuta oddziałuje na psychikę pacjenta. Przy czym leczeniu podlegają tylko te obszary życia psychicznego, które są źródłem uciążliwych objawów (zawsze uwzględnia się aktualną wiedzę na temat przyczyn choroby). Terapia jest procesem leczniczym, który może się realizować tylko wtedy, gdy osoba zgłaszająca się do terapii, uzna się za "chorą", a więc zajmie stanowisko pacjenta.

Ważnym jest, aby oddzielić rolę terapeuty od roli doradcy. Pacjenci zgłaszający się na terapię nie dysponując odpowiednią wiedzą na jej temat, oczekują, że psychoterapeuta dokona w nich lub w ich życiu jakiejś magicznej zmiany, która usunie wszelkie problemy. Tymczasem psychoterapeuta nie może tego uczynić, jego rolą jest, aby w oparciu o wiedzę jaką dysponuje jedynie dopomóc osobie w takiej zmianie (zmiany dokonuje sam pacjent).