W niewidzialnym więzieniu

Impuls jaki zmusza zakupoholika do nabycia nowej rzeczy, jest niemożliwy do opanowania. Wiąże się z aktywacją ośrodka nagrody, silną euforią i znacznym (choć krótkotrwałym) wzrostem samooceny. Niestety reakcje te choć intensywne szybko wygasają, a po nich pojawia się poczucie wstydu, wyrzuty sumienia i żal, że znów uległo się pokusie (na poziomie samego mechanizmu jest to łudząco podobna sytuacja do obserwowanych u alkoholików, czy narkomanów - z tą różnicą, że tu świadomość na każdym etapie jest niezmącona). Często już w kolejce przy kasie pojawia się uczucie niepokoju o konsekwencje transakcji, a mimo tego rzecz wpada jak poprzednio do koszyka. Rodzaj nabywanych produktów zależy od indywidualnych zainteresowań. Mogą to być książki, ubrania, obuwie, biżuteria, produkty spożywcze, ale też kosztowne meble, a nawet dzieła sztuki. W przeciwieństwie do kolekcjonera, osoba uzależniona od zakupów nabywa przedmioty, na które jej nie stać. W tym celu wykorzystuje debety na kontach, limity na kartach kredytowych, zaciąga nowe kredyty, a nierzadko ucieka się także do oszustw handlowych.

Lawina kłopotów, czyli o konsekwencjach zakupoholizmu

Wstyd, jaki wiąże się z niemocą poradzenia sobie z nałogiem, każe zakupoholikom ukrywać kosztowne transakcje. Ich skłonności wychodzą na jaw przy okazji sądowych procesów, komorniczych wizyt, bądź ponagleń firm ścigających dłużników. Dla rodziny taka wiadomość bywa szokująca. Skala zadłużeń okazuje się często przekraczać ich najśmielsze wyobrażenia. Topnieją fundusze powiernicze, środki odkładane na wypadek choroby, bądź na okoliczność studiów dla dzieci. Dla związków jest to moment krytyczny, nierzadko kończący się ich rozpadem. Trudno zakupoholizm nazwać słabością charakteru, skoro niesie ze sobą tak poważne konsekwencje. Tym bardziej, że konsekwencji tych osoba uzależniona od zakupów nie jest w stanie uniknąć, nawet gdy grozi jej ubóstwo, rozpad rodziny, procesy sądowe, bądź bezdomność. Jest to zjawisko na tyle poważne, że w skrajnym przypadku może doprowadzić do śmierci samobójczej.

Naukowcy wciąż nie potrafią ustalić jednego stanowiska w odniesieniu do patologicznego kupowania. Znacząca większość uważa, że powinno się je klasyfikować do grupy zaburzeń kontroli impulsów (obok piromanii, kleptomanii, hazardu). Pozostała część badaczy wciąż nie jest pewna, czy patologiczne kupowanie stanowi odrębną jednostkę chorobową, czy też jedynie objaw towarzyszący. Osoby borykające się z tym problemem, często bowiem manifestują równolegle objawy innych zaburzeń, szczególnie depresji, fobii, nierzadko także bulimii lub anoreksji. W obrazie osobowościowym prezentują się jako jednostki impulsywne, z trudnościami kontrolowania bodźców, nastawione lękowo i chwiejne emocjonalnie.