W poszukiwaniu przyczyn... czyli o podłożu schizofrenii

Ponad stuletni okres badań nad podłożem schizofrenii wciąż nie przyniósł jasnej odpowiedzi na pytanie, o istotę tego zaburzenia. W toku rozwoju wiedzy z tego zakresu naprzemiennie forsowano teorie wpływu różnych czynników: neurostrukturalnych (np. zaburzenia funkcji, bądź struktury mózgu, urazy lub infekcje ośrodkowego układu nerwowego), genetycznych (częstsze zapadanie na schizofrenię bliźniąt jednojajowych oraz w rodzinach osób dotkniętych tym zaburzeniem), bądź psychospołecznych (w latach 70-tych XX wieku popularna była niezwykle krzywdząca teoria „schizofrenicznej matki” – umiejscawiająca przyczynę schizofrenii w nieujawnionym konflikcie pacjenta z matką). Dziś naukowcy skłaniają się ku stanowisku, które postuluje udział wielu czynników jednocześnie. Szczególnie popularny jest model „uwrażliwienie – stres”. Zakłada on, iż pacjent dziedziczy nie samo zaburzenie, a pewną wrażliwość biologiczną (czyli szczególny sposób funkcjonowania mózgu), która w specyficznych okolicznościach (np. śmierć kogoś bliskiego, życie w skonfliktowanym środowisku, doświadczenie przemocy fizycznej bądź psychicznej, wpływ środków psychostymulujących itd.) może objawić się epizodem schizofrenii.

Spojrzenie na schizofrenię

Jest oczywistym fakt, że człowiek, który nie doświadczył schizofrenii, nie będzie w stanie wyobrazić sobie całego spektrum doznań z nią związanych. Jednakże nabycie wiedzy o objawach i ich charakterystyce, umożliwia zrozumienie zachowań pacjenta i w dużym stopniu pomaga skutecznie go wspierać.

Zaburzenie może ujawnić się nagle, w postaci ataku szału, dziwacznego zachowania, próby samobójczej (środowisko wtedy reaguje na nie bardzo szybko, wszak objawy są niepokojące i różne od dotychczasowego trybu życia.). Może też rozwijać przez wiele lat pod maską fobii, hipochondrii, czy depresji (trudniej je wtedy zauważyć). Przebieg choroby w przeważającej liczbie przypadków jest długotrwały (choć znane są także przypadki pojedynczego epizodu, po którym nastąpiła całkowita remisja). Występują naprzemiennie okresy nasilania lub wyciszania się objawów wytwórczych (urojeń, omamów, dezintegracji mowy – częściowa lub całkowita utrata zdolności komunikacji, czy zachowania), między którymi mogą pojawiać się objawy negatywne (brak odczuwania przyjemności, trudności w okazywaniu emocji, ubogość mowy itd.). Jeśli chodzi o rokowanie, to 1/3 pacjentów osiąga dobry poziom funkcjonowania, 1/3 mimo obecnych objawów odnajduje się w społeczeństwie, a u pozostałej 1/3 ze względu na ciężkość przebiegu konieczna jest hospitalizacja.

Schizofrenia dotyka wszystkich obszarów życia człowieka, jego myśli, działań, uczuć, kontaktów towarzyskich, rodzinnych oraz zawodowych. Powoduje zapadanie się do świata wewnętrznego, zdominowanego przez wizje, halucynacje, urojenia, lęki i stopniowe odcinanie się od otoczenia. Dla bliskich, osoby dotkniętej schizofrenią, jest to szczególnie trudny okres. Muszą przejść etap pogodzenia się z diagnozą, podjąć próbę zrozumienia uciążliwych i tajemniczych objawów, przeorganizować dotychczasowe życie, a nierzadko także współuczestniczyć w terapii.