Psychiatryk, Houston, dom wariatów, szpital dla czubków – tak potocznie i obiegowo określa się szpital dla osób psychicznie chorych. Zakorzenione przez lata stereotypy, powielane w filmach i powieściach, ale też i sam dorobek początków lecznictwa chorób psychicznych nie sprzyjał pozytywnemu wizerunkowi tych placówek.

I choć wiele w tej materii się zmieniło, pacjenci często bronią się przed hospitalizacją – uważając ją za przykrą konieczność, zniewolenie, separację. Wątpliwości i poczucie winy towarzyszy także rodzinom, które podejmują decyzję o hospitalizacji swoich najbliższych.

Hospitalizacja jest brana pod uwagę tylko w szczególnych przypadkach, gdy zachodzi taka konieczność. Przy potrzebie poszerzenia diagnostyki, po nieudanej próbie leczenia w warunkach ambulatoryjnych, w stanach zagrożenia życia własnego lub osób z otoczenia (w przypadku zagrożenia samobójstwem, ostrych psychozach ze wzmożonym napędem psychoruchowym, katatonii, zaawansowanych postaciach anoreksji oraz bulimii itd.), w przypadku braku możliwości leczenia poza szpitalem (ze względu na trudne warunki rodzinno-socjalne, współistniejące choroby np. zaawansowane otępienie). O przyjęciu na oddział zawsze decyduje lekarz, po uprzednim zbadaniu pacjenta.

Do szpitala – trudna decyzja

Szpitale psychiatryczne to dziś nowoczesne placówki dysponujące możliwościami diagnostycznymi, specjalistami z zakresu psychiatrii, psychoterapii, psychologii. Większość oddziałów funkcjonuje w oparciu o model społeczności terapeutycznej (co oznacza, że pacjenci mają wyznaczony zakres praw, przywilejów, obowiązków, mogą wyrażać sądy, wydawać opinie, regulować zasady życia społeczności). Przymus bezpośredni (w postaci przytrzymania, czy umieszczenia w pasach) stosowany jest tylko w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa (własnego lub pozostałych pacjentów). Przy każdym szpitalu działa rzecznik praw pacjenta, który występuje w sprawie pacjentów w spornych, trudnych decyzjach i dba o przestrzeganie ich praw.

W sytuacjach ostrych zaburzeń psychicznych zazwyczaj nie ma czasu rozważać alternatywnych rozwiązań. Pogotowie przywozi pacjenta do szpitala, gdzie na podstawie badania zostaje przyjęty na oddział lub też odesłany, jeśli nie istnieją przesłanki do tego typu leczenia (może zostać przyjęty także w szczególnych sytuacjach, gdy nie wyraża na pobyt zgody). Gdy choroba postępuje w czasie, a dotychczasowe leczenie nie dało oczekiwanych rezultatów, warto przygotować osobę do ewentualnej hospitalizacji. Członkowie rodziny powinni przedyskutować ze sobą taką ewentualność. Warto, aby pacjent oraz jego najbliżsi dysponowali informacjami dotyczącymi modelu leczenia, warunków w jakich się ono odbywa, przewidywanego czasu pobytu. To znacznie zredukuje lęk u chorego. Początkowo może pojawić się opór, złość, rozgoryczenie. Nie wolno wtedy naciskać, można powrócić do tematu przy kolejnej rozmowie. Należy zawsze pamiętać o podmiotowości człowieka i jego prawie do samodecydowania (nawet jeśli działamy z intencją pomocy).