Objawy mają charakter przewlekły (zazwyczaj długoletni), zmienne nasilenie (z okresami zaostrzeń i remisji) i czasem dramatyczną ekspresję (pacjent zwiększa wtedy częstość wizyt u lekarzy, domaga się skomplikowanych badań, także inwazyjnych, przyjmuje duże ilości leków). Nie mają natomiast charakteru specyficznego (tzn. mogą występować w różnych innych schorzeniach), trzeba więc zawsze w pierwszej kolejności sprawdzić czy faktycznie nie są spowodowane toczącym się w organizmie procesem chorobowym. I tak dla przykładu: bóle głowy występują także, przy nadciśnieniu tętniczym, anemiach, chorobach neurologicznych, chorobach nowotworowych, a wymioty – przy infekcjach pokarmowych, chorobie wrzodowej, schorzeniach pęcherzyka żółciowego, wątroby czy trzustki.

Liczne skargi somatyczne mogą też być maską depresji!

Etiologia zaburzenia somatyzacyjnego

Za pojawienie się tego zaburzenia odpowiada nie jeden, a co najmniej kilka, wzajemnie oddziałujących na siebie czynników. Wśród znaczących wyróżnia się:

• czynniki psychologiczne: stłumiona agresja, postawa egocentryczna, niska samoocena, wyparte pragnienia (np. niezrealizowane pragnienia o charakterze erotycznym, miłosnym lub silna potrzeba akceptacji);
• czynniki genetyczne: częściej zdarzają się w rodzinach, w których wystąpił już taki przypadek (zwłaszcza jeśli chorowała matka lub siostra), zauważono także częstsze niż w populacji ogólnej współwystępowanie u bliźniąt jednojajowych;
• czynniki społeczne: traumatyczne doznania w dzieciństwie, nierozwiązane konflikty rodzinne, konflikty w środowisku rówieśniczym.

Objawy jakie zgłaszają pacjenci nie są próbą symulowania, ich przyczyny pozostają dla nich nieświadome.

Leczenie – jak? do kogo? jak długo?

Zaburzenie ma charakter przewlekły – jego terapia również. Korzystną metodą leczenia jest psychoterapia (najczęściej psychodynamiczna), prowadzona przez doświadczonego w tym zakresie terapeutę. Umożliwia ona osobie chorej dotarcie do przyczyn, podtrzymywanie w trudnych momentach, pracę nad postrzeganiem swojego ciała, a tym samym zmniejszenie potrzeby kontaktu z personelem medycznym. W okresach nasilonego lęku lub przy rozwijającej się równolegle depresji, konieczne bywa stosowanie odpowiednich leków psychotropowych.

Nie leczone zaburzenie somatyzacyjne przysparza wielu niepokojów zarówno osobie chorej, jak i jej rodzinie. Ma przewlekły charakter, niesie ze sobą ryzyko powikłań licznych procedur medycznych (włącznie z zabiegami inwazyjnymi) oraz działań ubocznych leków. Podjęcie terapii umożliwia uniknięcie przykrych doświadczeń i uwolnienie się od stałej potrzeby diagnozowania.