Kwestie prawne

W Polsce każda osoba, która nie wyraziła sprzeciwu za życia, jest potencjalnym kandydatem do pobrania narządów lub tkanek po śmierci. Swój sprzeciw przeciwko transplantacji można wyrazić w następujący sposób:

• zgłosić go do Centralnego Rejestru Sprzeciwów;
• w postaci pisemnego oświadczenia opatrzonego własnoręcznym podpisem złożyć w szpitalu na początku danej hospitalizacji;
• wygłosić ustnie swój sprzeciw w obecności dwóch świadków; musi to być pisemnie przez nich potwierdzone.

Tak więc zgodnie z prawem, lekarz informując rodzinę o śmierci pacjenta i chęci pobrania jego narządów do przeszczepu, nie musi pytać bliskich o wyrażenie na to zgody. Jednak w naszym kraju zwyczajowo zadaje się to pytanie i często spotyka się ze sprzeciwem ze strony rodziny. Trudno w takiej sytuacji pobrać narząd od zmarłego.

Inna kwestia to przeszczep od osoby żyjącej. Część narządów i tkanek (jak nerka, płat wątroby, czy szpik kostny) mogą być pobierane od żywego dawcy, jeśli nie zagraża to jego życiu i zdrowiu, a osoba ta wyrazi zgodę. Również biorca musi wyrazić zgodę na przyjęcie komórek, tkanek czy narządu od danego dawcy. Nie dotyczy to przeszczepu szpiku czy innych ulegających regeneracji tkanek czy komórek.

Przeszczepami zajmują się tylko wyspecjalizowane ośrodki, należy bowiem pamiętać, że na samym zabiegu operacyjnym leczenie się nie kończy. Przeszczepiony narząd jest traktowany przez nasz organizm jak obcy i ustrój broni się przed nim, produkując przeciwko niemu przeciwciała (jest to tzw. reakcja odrzucenia przeszczepu). Innym rzadszym problemem jest sytuacja odwrotna, kiedy to przeszczepiony narząd "buntuje" się przeciw organizmowi biorcy (jest to tzw. choroba przeszczep przeciw gospodarzowi). Pacjenci po transplantacjach muszą więc przez całe życie otrzymywać leki (tzw. leki immunosupresyjne), osłabiające odpowiedź immunologiczną ich organizmu. Mają one szereg działań ubocznych, które mogą się rozwinąć zwłaszcza przy ich wieloletnim stosowaniu.

Warto wspomnieć, że to od nas samych zależy również sytuacja transplantacji w Polsce. Osobie uznanej za zmarłą, narządy czy tkanki do niczego nie są już potrzebne. Po odłączeniu od aparatury podtrzymującej ich funkcjonowanie, ulęgną one stopniowemu zniszczeniu i rozkładowi. Pamiętajmy, iż od osoby uznanej za zmarłą możemy pobrać kilka narządów, oczywiście jeśli nadają się one do przeszczepu i w ten sposób dzięki naszej decyzji, możemy uratować kilka osób. Osoby wyrażające zgodę na pobranie narządów i tkanek po ich śmierci, mogą podpisać tzw. "oświadczenie woli" i nosić je przy sobie.