Fobia społeczna to zaburzenie nerwicowe. Lęk związany jest z kontaktami z innymi ludźmi oraz ze znajdowaniem się w centrum uwagi. Chory na fobie stara się unikać takich sytuacji.

Fobia społeczna najczęściej rozwija się w wieku dojrzewania, czasem także wcześniej. Wtedy właśnie najczęściej młoda osoba boi się oceniania przez inne osoby, szczególnie te, które są dla niej autorytetem.

Fobia społeczna – leki

W leczeniu doraźnym stosuje się głównie leki anksjolityczne, które zmniejszają lęk:

• hydroksyzynę;
• benzodiozepiny;
• nieselektywne leki beta – adrenolityczne (głównie propranolol).

Fobia społeczna – terapia

W leczeniu stosuje się głównie terapie: farmakoterapia oraz psychoterapia.

Farmakoterapia

W tej terapii stosuje się zwykle antydepresanty o dodatkowym działaniu tłumiącym lęk, takie jak:

• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI);
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI);
• inne leki, takie jak:
  • moklobemid (stosowany w wyższych dawkach niż przy leczeniu depresji),
  • sulpiryd lub amisulpryd (w bardzo niskich dawkach, powodujących odhamowanie dopaminergiczne),
  • buspiron (lek będący przede wszystkim silnym agonistą receptora serotoniny 5-HT_1A – nie zawsze działa),
  • opipramol (lek będący silnym agonistą receptorów σ₁ i σ₂ – nie zawsze działa);
  • bupropion, klomipramina, mianseryna lub mirtazapina (ostrożnie).

Leki te podaje się zazwyczaj kilka do kilkunastu miesięcy, po czym stopniowo odstawia. Część z nich po upływie kilku tygodni łagodzi także bezpośrednie objawy nadpobudliwości układu współczulnego poprzez działanie noradrenergiczne.

Psychoterapia

W oparciu o istniejący model fobii została opracowana terapia poznawczo-behawioralna. Składają się na nią: stopniowa konfrontacja z sytuacją wywołującą lęk, desensytyzacja (uczenie się swobodnej reakcji na stresogenną sytuację społeczną), techniki relaksacyjne, restrukturyzacja poznawcza (zmiana przekonań). Jej celem jest rozpoznanie, a następnie weryfikacja i przeformułowanie błędnych myśli i sądów pacjenta oraz zmiana jego zachowań.

Fobia społeczna – przyczyny

Początkowo występowanie fobii społecznej przypisywano cechom osobowości bądź wyuczonym zachowaniom związanym z doświadczeniami życiowymi. Uważano, że istotny wpływ mogą mieć także relacje dziecka z rodzicami. To wszystko może wpływać na rozwinięcie u dziecka nieufności wobec ludzi.

Istotną przyczyną wystąpienia fobii może być odrzucenie przez grupę, np. klasę szkolną, a także strach przez kompromitacją. Do pośrednich przyczyn możemy zaliczyć obniżoną samoocenę, brak umiejętności autoprezentacyjnych, dysmorfię. Chorzy na fobię społeczną często w przeszłości doświadczali traumatycznych przeżyć, np. nadużycie fizyczne, molestowanie seksualne.

Choroba ta nie jest przekazywana za pomocą genów. Wpływ mogą mieć jedynie uwarunkowania wychowawcze.

Do bezpośrednich przyczyn powstawania lęku zaliczyli:

• błędne wyobrażenie pacjenta o własnym obrazie w oczach innych ludzi;
• ciągły wybór negatywnej interpretacji zaistniałych w życiu zdarzeń, nawet gdy jest możliwość neutralnej lub pozytywnej oceny;
• wybiórczą koncentrację uwagi na domniemanym zagrożeniu;
• przekonanie, że wymagania innych są wyższe niż możliwości pacjenta, wskutek czego niemożliwe jest zdobycie ich aprobaty;
• przypisywanie zbyt dużej mocy sprawczej ocenom innych.

Lęk powstały w ten sposób zostaje utrwalony poprzez:

• koncentrację na obserwacji własnych reakcji somatycznych (rumieńce, jąkanie, etc.) i wyciąganiu negatywnych dla siebie wniosków;
• działaniach zabezpieczających, takich jak unikanie sytuacji społecznych, cenzurowanie swoich wypowiedzi, unikanie kontaktu wzrokowego; uniemożliwia to pacjentowi zmianę opinii o sobie, a jednocześnie może u innych rzeczywiście powodować wrażenie, że osoba z fobią jest nieprzyjazna;
• szczegółową, lecz selektywną i negatywną analizę byłych i spodziewanych sytuacji społecznych.