O utracie przytomności mówimy, gdy pozbawiony jest świadomości i nie reaguje na żadne bodźce ze świata zewnętrznego. Stan utraty przytomności może wystąpić wskutek wielu czynników, poniżej omówimy zarówno objawy, jak i przyczyny utraty przytomności.

Przytomność można ocenić w badaniu neurologicznym, sprawdzając reakcje chorego na polecenia i bodźce. Chory w pełni przytomny właściwie odpowiada na pytania oraz nie ma problemów z prostymi poleceniami ruchowymi. Chory z płytkimi zaburzeniami przytomności jest w stanie otworzyć oczy dopiero na głośne wezwanie albo po działaniu silnego bodźca bólowego, natomiast odpowiada źle na pytania lub nie w ogóle nie odpowiada, oraz nie może wykonać nawet bardzo prostych poleceń ruchowych.

Chory całkowicie nieprzytomny natomiast w ogóle nie otwiera oczu, nie odpowiada na pytania, ani nic nie mówi, nawet po silnym bodźcu bólowym - jedyne reakcje na ból są nieświadome. Przyczyny utraty przytomności: zaburzenia ukrwienia mózgu, zaburzenia regulacji cieplnej, zatrucia, zaburzenia wewnętrzne, niedobór lub nadmiar składników fizjologicznych, urazy mechaniczne i krwawienia, wstrząsy emocjonalne. U ludzi młodych najczęściej spotykane jest omdlenie, wywołane krótkotrwałym niedokrwieniem mózgu. Niedokrwienie mózgu jest wywołane przejściowym zaburzeniem ciśnienia krwi. Nawet zupełnie zdrowy człowiek może omdleć, ale najczęściej omdlenie dotyczy osób cierpiących na dystonię neurowegetatywną, po przebytej infekcji, po urazie.

Wyjątkowo zdarzające się omdlenia, bez żadnych innych objawów nie powinny niepokoić, jednak kiedy się powtarzają lub występują z dodatkowymi objawami, mogą oznaczać poważniejszą chorobę. Omdlenie może być wywołane widokiem krwi, bólem, nagłym wysiłkiem. Objawia się ogólnym osłabieniem, zawrotami głowy, zaburzeniami wzroku, bladością, uderzeniem potu, spadkiem ciśnienia tętniczego i zwolnieniem tętna, czasami pojedynczymi skurczami mięśni i prężeniem całego ciała. Proste omdlenie to niecałkowita utrata przytomności, po której chory dochodzi w pełni do siebie. Omdlenia mogą wystąpić po nagłym podniesieniu się z pozycji siedzącej, leżącej lub pochylonej. Jest to przypadek hipotonii ortostatycznej, czyli przejściowego spadku ciśnienia krwi, który czasami może być wywołany lekami. Omdlenie może zdarzyć się też kobiecie ciężarnej, jest to omdlenia ciążowe, wywołane obniżeniem ciśnienia krwi wynikającym z rozluźnienia mięśni wokół naczyń krwionośnych. Omdlenia są też częste u chorych na nadciśnienie, przy zażywaniu leków obniżających ciśnienie, u chorych na cukrzycę z powodu niskiego poziomu cukru we krwi, po długim pobycie na ostrym słońcu, po długim pobycie w dusznym pomieszczeniu, na skutek paniki lub strachu, w wyniku hiperwentylacji (zwiększenie ilości oddechów z oziębieniem dłoni i stóp, przyspieszenie akcji serca i ból w klatce piersiowej).

Utrata przytomności może trwać kilka minut albo wiele dni. Stopień utraty przytomności ocenia się według skali Glasgow GCS. Następstwem utraty przytomności może być niedrożność dróg oddechowych, wywołana opadaniem nagłośni i języka do tylnej ściany gardła, a także zalanie dróg oddechowych śliną bądź treścią żołądkową. Różnica między omdleniem a utratą przytomności opiera się na tym, że omdlenie trwa krótko, do 5min, natomiast utrata przytomności trwa dłużej niż 5 min. Utrata przytomności może być wywołana niedotlenieniem, urazem mechanicznym głowy, urazem narządów, krwotokiem, wstrząsem.