Zespół Reye’a to bardzo rzadka, ale niezwykle groźna choroba, występująca głównie u dzieci w wieku od 4 do 12 lat, choć zdarza się także u noworodków oraz osób dorosłych. Zachorować może każdy, niezależnie od wieku, płci. Częstą przyczyną zachorowań jest nieprawidłowo leczona grypa lub przeziębienie u dzieci.

Przebieg i zagrożenia

Przebieg zespołu Reye’a jest dwufazowy.

Faza I
Objawy zakażenia górnych dróg oddechowych, objawy ospy wietrznej lub różyczki (głównie u dzieci starszych). Mogą także wystąpić zaburzenia żołądkowo-jelitowe (najczęściej u niemowląt).

Faza II
Gwałtowne wymioty od 3. do 6. doby, następnie objawy różnego stopnia uszkodzenia układu nerwowego. Występować wówczas może podniecenie, majaczenie, drgawki, śpiączka. Napięcie mięśniowe zazwyczaj jest wzmożone i przejawia się w łukowatym wygięciu pleców czy sztywności karku. Wystąpić mogą zaburzenia oddychania i przyspieszenie czynności serca. Wzrastające ciśnienie wewnątrzczaszkowe, na skutek obrzęku mózgu, często powoduje powstanie różnego stopnia upośledzenia funkcji neurologicznych. Choroba może trwać od 6 do 10 dni, kończąc się całkowitym wyleczeniem, pozostawieniem trwałych defektów neurologicznych, a nawet śmiercią (w 50% przypadków).

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się:
•    wzrost aktywności enzymów wątrobowych (AST i ALT);
•    wzrost stężenia amoniaku;
•    obniżony poziom glukozy;
•    zmniejszenie wskaźnika protrombiny;
•    wzrost leukocytozy w morfologii krwi;
•    niezapalny charakter płynu mózgowo-rdzeniowego;
•    stłuszczenie wątroby oceniane w badaniu histopatologicznym.

Jest stwierdzana po wykluczeniu innych chorób.

Wiele różnych schorzeń może mieć przebieg podobny do zespołu Reye’a, np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zapalenie wątroby, zatrucia lekami i toksynami, jak również choroby metaboliczne. Co więcej, nie istnieją testy diagnostyczne, które umożliwiłyby nam pewne rozpoznanie choroby. Dlatego też stwierdzenie zespołu Reye’a następuje po wykluczeniu innych, bardziej prawdopodobnych, przyczyn obserwowanych zaburzeń. Za rozpoznaniem choroby przemawiają: typowy dwufazowy, zazwyczaj bezżółtaczkowy przebieg, niezapalny charakter płynu mózgowo-rdzeniowego, wynik badania histopatologicznego bioptatu wątroby, wykluczenie innych przyczyn ostrej encefalopatii i niewydolności wątroby.

Niezwykle istotna jest uważna obserwacja dziecka z zakażeniem dróg oddechowych przez rodziców, aby w razie wystąpienia alarmujących objawów możliwie wcześnie wdrożyć właściwe leczenie. Do niepokojących objawów, które powinny skłonić rodziców do konsultacji z lekarzem należą m.in.: występujące po zażyciu aspiryny gwałtowne wymioty, drażliwość dziecka, drgawki, nadmierna senność, dezorientacja, nieadekwatne odpowiedzi na pytania, splątanie czy też śpiączka. Szukając przyczyny gwałtownych wymiotów z zaburzeniami świadomości u dziecka, które przebyło infekcję wirusową, a leczone było aspiryną, należy zawsze rozważyć obecność zespołu Reye’a.

Intensywne leczenie

Leczenie zespołu Reye’a powinno odbywać się w warunkach szpitalnych, często na oddziałach intensywnej opieki medycznej, gdyż wymaga bardzo starannego monitorowania stanu pacjenta i nierzadko intensywnych czynności leczniczych. Ma ono na celu poprawę stanu ogólnego dziecka i niedopuszczenie do rozwoju powikłań, które mogą być poważne. Terapia polega tutaj głównie na nawadnianiu i stosowaniu leków działających objawowo (przeciwgorączkowych, przeciwwymiotnych). Jeśli nie uda się uzyskać poprawy parametrów życiowych pacjenta, w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego i niedopuszczenia do wystąpienia upośledzenia funkcji neurologicznych stosuje się mannitol, furosemid oraz deksametazon.

Jak zmniejszyć ryzyko

Na chwilę obecną nie zostało opracowane leczenie przyczynowe zespołu Reye’a, ponieważ nadal nie wiemy, co jest jego pierwotną przyczyną. Wobec tego, szczególnie istotne są zasady profilaktyki tej groźnej dla życia choroby. Naukowcy wykazali związek infekcji wirusowej leczonej aspiryną z rozwojem zespołu Reye’a i ograniczyli wskazania do jej stosowania u dzieci. Aspiryna u dzieci może być zalecona jedynie w wyjątkowych sytuacjach, takich jak choroba Kawasaki. Poza tymi przypadkami nie należy stosować aspiryny i innych leków, które ją zawierają, u dzieci poniżej 12. roku życia, zwłaszcza podczas infekcji wirusowej. Zamiast tego zaleca się podawanie paracetamolu, który również działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo, a jest bezpieczniejszy niż aspiryna.

Kwas acetylosalicylowy jest lekiem bardzo łatwo dostępnym i szeroko reklamowanym jako bezpieczny i skuteczny w zwalczaniu objawów przeziębienia i grypy. Można je kupić bez recepty, nawet w supermarketach. Aby sprawdzić, czy w skład preparatu nie wchodzi kwas acetylosalicylowy, należy uważnie czytać ulotki informacyjne. Unikanie jego stosowania u dzieci pozwoli na zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu Reye’a.