Błonica należy do grupy chorób zakaźnych wywoływanych przez bakterię maczugowca błonicy. Drogami zakażenia zazwyczaj są jama ustna, lub nos. Bakteria osadza się na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych, w rzadkich przypadkach zajmuje spojówki, błony śluzowych narządów płciowych lub rany na skórze.

Bakteria wytwarza toksynę, która wnika przez uszkodzone błony śluzowe i dostając się do krwiobiegu może uszkadzać wiele narządów wewnętrznych, takich jak: nerki, nadnercza, serce, wątroba, ośrodkowy układ nerwowy.

Niewłaściwie leczona choroba może powodować trwałe uszkodzenia lub spowodować zejście śmiertelne. Miejscowe działanie toksyny powoduje wystąpienie przylegających do podłoża szarych nalotów – błon rzekomych (stąd nazwa błonicy). Próba usunięcia tych błon wywołuje krwawienie. Błonica szerzy się drogą kropelkową, rzadziej jako zakażenie przyranne, a wyjątkowo przez żywność. Źródłem zakażenia jest chory człowiek, ozdrowieniec lub nosiciel.

Okres wylęgania choroby: 2–5 dni.

Błonica gardłowa

Ta postać występuje najczęściej; objawia się pojawieniem na migdałkach nalotów ogniskowych z tendencją do zlewania się lub częściej do przechodzenia na łuki podniebienne, języczek i tylną ścianę gardła. Znacznie wzrasta temperatura ciała. Węzły chłonne podżuchwowe i szyjne są powiększone, a z ust wyczuwa się słodkawy fetor. Zwraca uwagę bladość skóry, podkrążone oczy i cierpiący wyraz twarzy chorego dziecka. W przebiegu choroby narasta brak łaknienia, apatia, mogą wystąpić wymioty i bóle brzucha.

Błonica nosa

Występuje głównie u niemowląt. Ze względu na możliwość rozsiewu drobnoustrojów choroba bardziej zagraża otoczeniu niż osobie chorej. Początkowo obserwuje się katar wodnisty lub ropny, następnie podbarwiony krwawą wydzieliną. Występuje sapka i trudności w ssaniu.

Błonica krtani (dławiec, krup)

Rozwija się bardzo szybko (1–2 dni), nie leczona może doprowadzić do uduszenia, jako wynik zwężenia głośni przez powstające błony. W ciężkich przypadkach choroby błony mogą wystąpić też poniżej krtani w całym drzewie oskrzelowym.

Objawy: charakterystyczne to chrypka aż do zupełnej afonii, szczekający kaszel, duszność, świst wdechowy, sinica. Dziecko jest wystraszone i niespokojne, co jest wyrazem ciężkiego, zagrażającego życiu niedotlenienia.

Rokowanie w tej postaci choroby jest bardzo poważne, jeśli natychmiast nie zostanie podjęte leczenie szpitalne.

Błonica toksyczna, złośliwa, piorunująca

Bez względu na pierwotne umiejscowienie każdy przypadek błonicy od początku może przebiegać jako postać toksyczna lub rozwinąć się wtórnie z postaci nietoksycznej. W najbardziej toksycznej, złośliwej postaci błonicy może nie występować początkowe stadium anginy, tworzą się od razu bardzo rozległe brązowawe naloty (ze względu na domieszkę krwi). Słyszalny jest gardłowy świst, występuje upośledzenie mowy. Z ust wydobywa się mdły zapach. Pojawia się bladość skóry, krwawienie z nosa, gardła i przewodu pokarmowego, silny obrzęk węzłów chłonnych szyjnych (tzw. szyja Cezara lub Nerona).

Objawy: ogólne to podwyższona temperatura ciała, osłabienie, duszność, zaburzenia rytmu serca, widzenia, połykania, porażenia kończyn. W przebiegu tej postaci notuje się bardzo dużą śmiertelność.

Powikłania

Najczęstsze powikłania błonicy to: zapalenie mięśnia sercowego, powikłania neurologiczne.

Leczenie

Stosowana jest głównie antybiotykoterapia, środki przeciwgorączkowe, chory powinien leżeć w łóżku.

Opiekując się chorym na błonicę dzieckiem, należy pamiętać o częstym podawaniu płynów, powinny to być raczej napoje chłodne, a nawet zimne, gdyż zmniejszają one przekrwienie gardła. W przebiegu błonicy nie obowiązują żadne ograniczenia dietetyczne, nie należy jednak zmuszać dziecka do jedzenia, gdy nie ma apetytu. Niezależnie od gorączki utrzymujemy czystość ciała, a więc chore dziecko myjemy i kąpiemy jak zwykle.