Od dwóch lat w Polsce w legalnym obrocie handlowym dostępne są środki, zwane ogólnie dopalaczami. Co to za środki i jakie kryją się w nich zagrożenia?

Leunoryna

Kupując na aukcji internetowej ukorzenioną sadzonkę Salvia divinorum możemy w ramach promocji otrzymać nasiona serdecznika (Leonotis leonurus). Serdecznik to bylina o ozdobnych kwiatach w kształcie lwiego ucha i kolorze lwiego futra (stąd nazwa wywodząca się z języka greckiego). Roślina oryginalnie pochodzi z południowo-wschodniej Afryki i nazywana jest Dziką Dagg. (Dagga - marihuana), ponieważ plemiona Huttentotow i Xhasu stosują ją jako substytut konopi indyjskich.

Wśród psychonautów nazywana pieszczotliwie marihuanilla, bo występująca w niej leunoryna działa podobnie jak marihuana. Serdecznik wchodzi w skład wielu ziołowych mieszanek do palenia. Najczęściej wykorzystuje się suszone kwiaty, które można też zaparzać i pić jak herbatkę ziołową. Pod wpływem leunoryny jesteśmy pobudzeni, mamy świetny nastrój, łatwiej nawiązujemy kontakty i wymieniamy poglądy z nieznajomymi, odczuwamy smutki i niepokoje innych osób.

Dimetylotryptamina

Dimetylotryptamina często zażywa się pijąc wywar z roślin, tzw. ayahuasca. Ayahuasca pierwotnie otrzymywano z liści krzewu Psychodria viridis (zródło halucynogennej dimetylotryptaminy; DMT) i kory liany Banisteriopsis caapi, która zawiera pochodne ß-karboliny: harmalinę, harminę i 1,2,3,4-tetrahydroharminę. Hamują one aktywność MAO-A, enzymu rozkładającego DMT, dzięki czemu do mózgu docierają duże ilości tej aminy. Pochodne ß-karboliny mają także właściwości halucynogenne i nasenne. Źródłem DMT jest ponadto kora korzeni Minosa tenuiflora i niektóre gatunki traw.

Śladowe ilości związku produkuje także nasz mózg, przede wszystkim szyszynka. Pochodne ß -karboliny występują w rucie stepowej (Peganum harmala) i męczennicy cielistej (Passiflora incarnata), a zatem w roślinach objętych ubiegłoroczną nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Otrzymany przez gotowanie surowców roślinnych gęsty, brązowy płyn, ayahuasca (co w języku Quechua oznacza liana duszy), stosują od wieków plemiona indiańskie zamieszkujące dolin. Amazonii. Podczas obrzędu religijnego, seansu leczniczego lub spirytualistycznego ayahuasca pije się zawsze w obecności curandero. Sprawdza on moc napoju, oraz pełni rolę przewodnika - doświadcza i tłumaczy wizje. Po wypiciu ayahuasca początkowo pojawiają się nudności, wymioty, biegunki. Potem występują halucynacje słuchowe i wzrokowe, synestezje, zaburzenia poczucia czasu, przestrzeni, postrzegania własnego ciała. Towarzyszą im silne emocje, które mogą być skrajnie rożne - od uniesienia i euforii do rozpaczy i poczucia nicości. Za psychodeliczne działanie DMT odpowiada, podobnie jak w przypadku LSD, pobudzenie receptorów serotoninowych 5-HT2A i 5-HT1A. Wyniki najnowszych badań wskazują na to, że dimetylotryptamina pobudza receptory sigma -1, o których wiadomo, że uczestniczą w powstawaniu uzależnień od metamfetaminy oraz kokainy (i prawdopodobnie innych substancji psychoaktywnych) i rozwoju psychoz. Działanie halucynogenne posiada także etyloamid kwasu lizergowego (LSA), bliski kuzyn LSD, znajdujący się w dostępnych w sklepach z dopalaczami nasionach powojników.

Często możemy spotkać się z potoczną opinią, że dopalacze, a w szczególności te pochodzenia naturalnego, to bezpieczna i legalna alternatywa do narkotyków. Nie jest to zgodne z prawdą. Brak danych naukowych o toksycznych lub niepożądanych działaniach roślinnych dopalaczy błędnie interpretuje się i podaje jako dowód na to, że takich działań nie ma. Nigdy nie możemy mieć pewności, że kupiony przez nas produkt zadziała w takim sam sposób jak ten nabyty przez nas wcześniej. Co więcej, jego skład niejednokrotnie wprawiłby w osłupienie toksykologa. Pamiętajmy, że częste zaburzanie delikatnej równowagi pomiędzy neuroprzekaźnikami, zalewanie mózgu obcymi dla niego związkami może wywołać zmiany, które na zawsze zmienią nasze myślenie i zachowanie.