W przypadku problemów z tarczycą stany chorobowe mogą przebiegać bezobjawowo, bezboleśnie. Osoba chora może nie domyślać się, że rozwija się u niej jakieś schorzenie. Jednak zaburzenia w funkcjonowaniu tego narządu mają wpływ na działanie całego organizmu ludzkiego, dlatego warto wiedzieć jak rozpoznać symptomy choroby i jak dbać o siebie, by zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania.

Niedobór i nadmiar
Przyczyn powiększenia tarczycy nie należy upatrywać tylko w braku jodu w diecie. Wolotwórcze działanie mają też metale ciężkie (np. fluor, kadm, rtęć, ołów) obecne w zatrutym środowisku i niedobór innych pierwiastków śladowych (selenu, magnezu, miedzi). Jednak dla utrzymania prawidłowych funkcji tarczycy, która produkuje z jodu swoje hormony, tylko ten pierwiastek ma tak istotne znaczenie.

Zdarzają się także sytuacje odwrotne, kiedy nadmiar jodu grozi powstaniem nadczynności gruczołu i chorobą Gravesa-Basedowa, z porażeniem mięśni oka oraz charakterystycznym wytrzeszczem gałki ocznej. U tych osób przyjmowanie jodu nie jest zalecane, sama zaś choroba ma najczęściej podłoże autoimmunologiczne. Kobiety, ze względu na większą wrażliwość na grę hormonalną oraz wpływ estrogenów, mają podwyższoną skłonność do zapadania na choroby autoimmunologiczne – a zatem nadczynność tarczycy występuje u nich kilkakrotnie częściej niż u mężczyzn (niedoczynność, często występująca w postaci choroby Hashimoto, również przytrafia się kobietom aż 5-krotnie częściej niż mężczyznom).

Lekka niedoczynność ma zwykle łagodny przebieg, ale zdarza się często – jej rozpowszechnienie w ogólnej populacji (zwłaszcza wśród starszych kobiet) szacowane jest nawet na 10%. Powiększenie gruczołu tarczowego, spowodowane jego niedoczynnością, może być jednak niebezpiecznym czynnikiem ryzyka w chorobie nowotworowej. W Polsce wzrasta liczba zachorowań na raka tarczycy, szczególnie poza obszarem nadmorskim, czyli tam, gdzie niedobory jodu są największe. Warto więc w porę pomyśleć o profilaktyce i nie dać się zaskoczyć poważnym konsekwencjom braku zainteresowania tym drobnym – choć bezcennym – narządem.

Specjalistyczne badania tarczycy

Poza oznaczeniem poziomu hormonów we krwi, tarczycę można zbadać, określając jej budowę i zdolność do wytwarzania hormonów.

Ultrasonografia (USG) tarczycy

Ujawnia drobne guzki, które mogą być niewidoczne w badaniu scyntygraficznym, jak również całą tkankę gruczołu niegromadzącą radioizotopu. Obraz tarczycy lekarz otrzymuje na ekranie komputera za pomocą fal ultradźwiękowych wytwarzanych przez głowicę, którą przykłada się do skóry bezpośrednio nad badanym gruczołem. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania tego badania.

Scyntygrafia (SCC), czyli radioizotopowe badanie tarczycy

Wykorzystuje izotopy promieniotwórcze. Są to najczęściej technet lub jod radioaktywny. Celem badania jest ustalenie położenia i wielkości wola oraz określenie charakteru guzków (zgrubień) na jego powierzchni. Badanie, mimo groźnie brzmiącej nazwy, jest bezpieczne. Jedynym przeciwwskazaniem jest ciąża oraz okres karmienia piersią. Pacjent otrzymuje znacznik (pierwiastek) doustnie lub dożylnie, kładzie się na specjalnym stole, umieszczając dół szyi pod aparatem z czujnikiem. Wynik w postaci obrazu badanego narządu drukuje komputer. Guzki niegromadzące radioizotopu są „zimne” i mogą świadczyć o niebezpieczeństwie zmian nowotworowych. Guzki „gorące”, które gromadzą znacznik, mogą sugerować nadczynność tarczycy.

Cienkoigłowa biopsja aspiracyjna

Dzięki niej można pobrać fragment chorej tkanki do badania histologicznego. Biopsję wykonuje się przy użyciu specjalnej igły, którą wkłuwa się w gruczoł, a następnie za pomocą strzykawki pobiera tkankę. Nie jest to zabieg bolesny ani niebezpieczny. Pozwala ustalić charakter ewentualnych zmian nowotworowych i w przypadku raka rozpocząć jak najszybsze leczenie.