Odra wywołana jest przez tzw. RNA-wirusa. W początkach choroby wirus występuje w wydzielinie nosowo-gardłowej, moczu i krwi. Jest aktywny ponad 30 godzin w temperaturze pokojowej, przeżywa w mikrokropelkach śluzu zawieszonego w powietrzu. Natomiast niszczy go światło, ciepło i wysuszenie.

Zakażenie jest możliwe przez kontakt bezpośredni: drogą kropelkową, rzadko przez mocz zakażonej osoby, a wyjątkowo drogą pośrednią – przez przedmioty świeżo zanieczyszczone wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorego. Przeniesienie wirusa np. na rękach czy ubraniu może nastąpić jedynie na małą odległość. Matka dziecka leczonego w warunkach domowych może uczęszczać do pracy nawet wtedy, gdy jest zatrudniona w zbiorowiskach dziecięcych. Zrozumiałe jest, że izolacja dziecka w osobnym pokoju nie chroni pozostałych dzieci w rodzinie przed zachorowaniem.

Odra jest chorobą wysoce zakaźną. Szczyt zachorowań występuje zimą i wczesną wiosną. Przebycie choroby pozostawia odporność na całe życie. Niemowlęta matek, które przechorowały odrę, mają odporność utrzymującą się do 6. miesiąca życia.

Wirus odry prowadzi do przejściowego, znacznego obniżenia odporności. Usposabia to do uaktywnienia się zakażeń przewlekłych (np. gruźlicy) oraz do wystąpienia zakażeń wtórnych o podłożu bakteryjnym.

Zakaźność: od 5 dni przed pojawieniem się wysypki do 4 dni po jej wystąpieniu.

Objawy

W przebiegu odry wyróżniamy:
•    okres wylęgania,
•    okres nieżytowy (zwiastunów, prodromalny),
•    okres wysypkowy,
•    okres zdrowienia.

Okres wylęgania. Trwa 9-14 dni – zwykle jest bezobjawowy, niekiedy może wystąpić pogorszenie samopoczucia dziecka i ogólne osłabienie.

Okres nieżytowy. Rozpoczyna się gorączką (od niewielkiej do umiarkowanej), nieżytem nosa, zapaleniem spojówek z lekkim obrzękiem powiek i światłowstrętem („oczy królicze”), zapaleniem gardła i krtani oraz suchym, niezmiernie męczącym kaszlem. W 2-3 dniu okresu nieżytowego pojawiają się tzw. plamki Fiłatowa i Koplika. Są to punkcikowate, białe plamki, otoczone czerwoną obwódką, umiejscowione na błonie śluzowej policzków na wysokości zębów trzonowych i przedtrzonowych.

Okres wysypkowy. Wysypce odrowej towarzyszy wzrost temperatury ciała, sięgający często 40°C, oraz dalsze pogorszenie samopoczucia chorego dziecka. Pojawia się niekiedy znaczna duszność, sinica, przyspieszenie tętna, charakterystyczna wyraźna senność i apatia (dziecko „przesypia” odrę). Wysypka rozpoczyna się na twarzy i za uszami, następnie pojawia się na skórze szyi, górnej części klatki piersiowej i pleców, w końcu obejmuje cały tułów i kończyny. Charakter wysypki stopniowo się zmienia. Początkowo są to nieliczne, rozsiane, małe, ciemnoróżowe plamki. W ciągu doby jest ich coraz więcej, stają się coraz bardziej wypukłe, przypominając grudki. W dalszym przebiegu choroby grudki stają się coraz większe, zlewają się z sobą, mogą pokrywać niemal całą skórę, pozostawiając tylko gdzieniegdzie białe pasma (tzw. skóra lamparcia). Wysypka niknie w takiej kolejności, w jakiej się pojawiła.

Stopień ciężkości choroby bezpośrednio wiąże się ze stopniem zlewania i zasięgiem wysypki. W łagodnej odrze wysypka nie ma tendencji do zlewania się, w ciężkiej jest zlewna, pokrywa całą skórę, w tym dłonie i podeszwy; może być wybroczynowa. Po wysypce pozostają brązowe przebarwienia skóry, które znikają w ciągu 8–10 dni, niekiedy może wystąpić otrębiaste łuszczenie się skóry.

Okres zdrowienia. Wraz ze zblednięciem wysypki ustępuje kaszel, temperatura ciała powraca do normy i następuje okres zdrowienia, który trwa kilka dni.