Układ oddechowy nie jest wolny od zagrożeń związanych z nowotworami. Mogą one powstać w drogach oddechowych płucach, opłucnej, oskrzelach oraz innych częściach dróg oddechowych.

W tym miejscu należy podkreślić, że nowotwory układu oddechowego stają się w ostatnich latach najczęstszą przyczyną śmierci spośród nowotworów, szczególnie wśród palaczy tytoniu oraz w dużych, zapylonych miastach.

Zarówno wśród kobiet, jak i szczególnie wśród mężczyzn obserwuje się w ostatnich latach dramatyczny wzrost ich częstości występowania, niewspółmierny do częstości innych nowotworów.

Związek występowania nowotworów w układzie oddechowym z paleniem tytoniu uważa się obecnie za w pełni udowodniony.

Przyjmuje się również, że ponad 50% nowotworów układu oddechowego u niepalących jest wywołanych tzw. paleniem biernym, tzn. wdychaniem dymu tytoniowego (nikotyny) z otoczenia palaczy. Dlatego też palacze nie mogą narażać innych osób na tak wielkie ryzyko i oczekiwać akceptacji oraz tolerancji palenia tytoniu w pomieszczeniach wspólnego przebywania czy pracy.

Także wdychanie par wielu substancji chemicznych drażniących błonę śluzową dróg oddechowych oraz powietrza zanieczyszczonego różnorakim dymem oraz cząsteczkami pyłu, zwłaszcza azbestowego, uważa się za dalsze czynniki sprzyjające powstawaniu nowotworów w układzie oddechowym.

Objawy

Ponieważ okres ich powstawania (ujawniania) jest bliżej nieznany i raczej długotrwały, dlatego też pewne objawy i dolegliwości, takie jak przewlekły, uporczywy kaszel, częste, nawracające, nie poddające się leczeniu stany zapalne dróg oddechowych i płuc, zwłaszcza z długotrwale współistniejącym płynem w jamach opłucnej, chrypka, a zwłaszcza odpluwanie plwociny podbarwionej krwią, powinny być sygnałem do dokładnego przebadania układu oddechowego, aby w razie stwierdzenia zmian omawianego typu podjąć jak najszybciej właściwe leczenie.

Rak oskrzela

Rak oskrzela występuje ostatnio coraz częściej. Wśród udowodnionych jednoznacznie czynników sprzyjających powstawaniu raka oskrzeli należy wymienić palenie tytoniu. Nikotyna, powodując pobudzenie gruczołów śluzowych do wytwarzania śluzu, sprzyja przewlekłym nieżytom oskrzeli, które sprawiają, że nabłonek migawkowy na skutek jakby „topienia się w śluzie” nie może spełniać właściwie swej roli oczyszczającej drogi oddechowe z różnorakich pyłów i zanieczyszczeń, które wnikają podczas oddychania. Wprowadzone do dróg oddechowych przyklejają się zatem na dłuższy czas do błony śluzowej oskrzela i drażnią zarówno mechanicznie, jak i chemicznie, przyczyniając się w sprzyjających okolicznościach do rozrostu nowotworowego.

Rozrastający się ze zmienionego nabłonka oskrzela nowotwór może wrastać zarówno do oskrzela, powodując postępujące zwężenie jego światła, jak również w otaczającą go tkankę płucną skutkując pogłębiającym się ograniczeniem przestrzeni (tkanki), w której dokonuje się zasadnicza wymiana gazowa. Stosunkowo szybko daje przerzuty do sąsiadujących węzłów chłonnych okołooskrzelowych i węzłów chłonnych śródpiersia oraz do innych narządów organizmu (wątroba, nerki, kości itp.).

Objawy

Wrastając do światła oskrzela może początkowo nie dawać żadnych objawów, a jeśli już daje, to:
•    najwcześniejszym zazwyczaj jego objawem jest suchy kaszel,
•    później dołącza się odpluwanie krwawej plwociny o wyglądzie galaretki malinowej,
•    następnie duszność – jako wyraz znaczniejszego już zwężenia światła oskrzela,
•    w dalszym etapie może dołączać się wysięk do jamy opłucnej.

Na skutek tego zwężenia dochodzi do gorszej wentylacji określonej części płuca i rozwoju niedodmy. Niedodma sprzyja zazwyczaj powikłaniom zapalnym w jej obszarze, a nawet tworzeniu się w ich obrębie ropni.

Rozpoznanie

Ustalenie ostatecznego rozpoznania wymaga obserwacji szpitalnej, badań radiologicznych klatki piersiowej i cytologicznego badania plwociny. Rozstrzygające jest badanie bronchoskopowe dróg oddechowych i histopatologiczne badanie wycinków z podejrzanych miejsc.

Leczenie

W zależności od lokalizacji i okresu choroby jest chirurgiczne bądź chemiczne. Wczesne ustalenie rozpoznania i wczesne podjęcie właściwego leczenia dają szansę wyleczenia.

Zapobieganie

Polega przede wszystkim na ogólnej profilaktyce nowotworowej oraz niepaleniu – zarówno czynnym, jak i biernym – tytoniu. Uważa się bowiem, że ponad 50% raków oskrzela u osób niepalących pochodzi z tzw. palenia biernego.