Prócz odry jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób wieku dziecięcego. Jej objawy to gorączka i pęcherzykowa wysypka zlokalizowana na skórze lub błonach śluzowych.

Ospa wietrzna występuje endemicznie na całym świecie. Wirus szerzy się najczęściej drogą kropelkową i wnika do organizmu człowieka przez błonę śluzową górnych dróg oddechowych. Zakażenia wewnątrzmaciczne płodu występują rzadko.

Źródłem zakażenia jest człowiek chory na ospę wietrzną lub półpasiec. Jest on jedynym gospodarzem i rezerwuarem wirusa w przyrodzie, który poza organizmem człowieka szybko ginie. Odporność po przebytym zachorowaniu jest trwała.

Okres wylęgania: 14–21 dni.

Objawy

Choroba może rozpoczynać się objawami zwiastunowymi, tj. złym samopoczuciem, bólami mięśni, głowy, gorączką, biegunką. Po tym okresie następuje wysyp wykwitów – drobnych, czerwonych plamek rozrzuconych nieregularnie na skórze tułowia i twarzy oraz – w przeciwieństwie do innych chorób wysypkowych – na owłosionej skórze głowy. Część z nich zanika, pozostałe ulegają szybkim zmianom i w ciągu kilkunastu godzin przechodzą przez kolejne stadia rozwoju, od różowej plamki przez grudkę do wytworzenia delikatnego pęcherzyka otoczonego czerwoną obwódką. Pęcherzyki wypełnione są początkowo wodnistym, jasnym („perełki”) płynem, a następnie mętnym. W kolejnym etapie zapadają się lejkowato, zasychając w strupki, trzymające się dość mocno podłoża. Po ich odpadnięciu pozostają blizny, otoczone czasem brązową obwódką. W ciężkich przypadkach ospy wietrznej zmiany skórne mają charakter wysypki krwotocznej.

Bardzo charakterystyczne jest występowanie wysypki w kilku rzutach. Daje to wielopostaciowość zmian skórnych, ponieważ obok siebie znajdują się wykwity w różnych stadiach rozwoju.

Wysypka powoduje swędzenie, natomiast zdrapywanie krost może pozostawić ubytki naskórka. Często wykwity występują na błonach śluzowych, szczególnie jamy ustnej, krtani, jelit, warg sromowych, w okolicy ujścia cewki moczowej, rzadziej na spojówkach i strunach głosowych.

Choroba może przebiegać łagodnie, z niewielkimi objawami ogólnymi i kilkoma wykwitami aż do wielu setek wykwitów i znacznej toksyczności z wysoką gorączką.

Zakaźność
Utrzymuje się 2 dni przed pojawieniem się wysypki do czasu odpadnięcia strupków.

Powikłania

Na ogół są rzadkie. Najczęstsze to wtórne zakażenia bakteryjne skóry, zapalenie ucha środkowego, rzadko może wystąpić zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, małopłytkowość, zapalenie wątroby, nerek czy stawów.

Leczenie

Wyłącznie objawowe, polegające na obniżaniu gorączki oraz łagodzeniu świądu za pomocą przepisanych przez lekarza środków przeciwświądowych. Miejscowo na skórę można zastosować płynny puder. Skutki drapania minimalizujemy przez obcięcie dziecku krótko paznokci, a na noc zakładamy mu bawełniane rękawiczki. Codzienna zmiana ubrania, pościeli i kąpiele z dodatkiem płynów antyseptycznych zmniejszają częstość nadkażeń bakteryjnych.

Tak jak w przypadku każdej choroby, należy zapewnić dziecku spokój, dostarczać mu płyny – często i w dostatecznej ilości – i w miarę możliwości dobrze odżywiać. W razie wystąpienia powikłań konieczne jest leczenie szpitalne.

Szkodliwość zakażenia dla płodu zależy od okresu ciąży, w którym doszło do zakażenia matki. Jeśli nastąpiło w I lub II trymestrze ciąży, wirus przenikając przez łożysko może spowodować wytworzenie blizn skórnych, niedorozwój kończyn i palców, wady układu moczowego, oczu, zanik kory mózgowej. Jeśli zakażenie matki wystąpi na ok. 3 tygodnie przed porodem, u dziecka z dość dobrym stanem ogólnym pojawiają się typowe zmiany skórne. Ospa wietrzna u matki między 5. dniem przed i do 2 dni po porodzie stwarza ryzyko ciężkiej choroby u noworodka, ze śmiertelnością do 30%. Brak jest wówczas bowiem czasu na wytworzenie i przekazanie dziecku przez matkę biernych przeciwciał.