Pylice powstają wskutek podrażnienia płuc przez różne substancje pylące wdychane przez człowieka. Pylica jest jednym z najczęściej występujących schorzeń wśród górników lecz dotyka także mieszkańców wielkich miast z dużym poziomem zanieczyszczeń w powietrzu.

Pylica charakteryzuje się śródmiąższowym odkładaniem cząsteczek różnorodnych pyłów oraz rozlanym bądź guzowatym rozrostem tkanki włóknistej.

Ten ostatni występuje na skutek przewlekłego drażniącego działania różnorakich czynników pobudzających ten rozrost. Wskutek tego elastyczne, jasne („czyste”) płuca noworodka czy dziecka, o budowie zrazikowej, stają się stopniowo narządem „sztywnym”, mało elastycznym, z narastającym depozytem pyłów.

Rozrastająca się w przestrzeniach międzypęcherzykowych tkanka włóknista uciska i tym samym ogranicza miąższ płucny oraz możliwość wymiany gazowej. W wyniku tego procesu dochodzi do ograniczenia sprawności ruchowej i przydatności zawodowej na skutek niewydolności oddechowej z następową, czyli wtórną, niewydolnością prawokomorową serca.

W zależności od rodzaju działających i gromadzących się w podścielisku tkanki płucnej pyłów wśród pylic płuc wyróżniamy m.in.:
•    krzemicę płuc (pyłki krzemowe),
•    pylicę węglową (pyłki węglowe),
•    pylicę bawełnianą (pył bawełniany),
•    pylicę azbestową (pył azbestowy).

Z powyższego wynika, że pylicę płuc określonego typu można niekiedy uznać za chorobę zawodową pewnej grupy osób, narażonych na wdychanie tego lub innego rodzaju pyłów.

W początkowym okresie rozwoju choroby objawy mogą być niezauważalne. Z czasem jednak powstające zmiany pylicze mogą powodować występowanie duszności wysiłkowej, kaszel, odpluwanie śluzowej bądź przy wtórnych zakażeniach śluzowo-ropnej plwociny (np. czarno podbarwionej w przypadku pylicy węglowej). W związku z tym mogą też występować przewlekłe stany podgorączkowe.

Rozpoznanie

Ustalenie poprawnego rozpoznania jest możliwe tylko przez lekarza na podstawie szczegółowo zebranego wywiadu zawodowo-środowiskowego, badania fizykalnego i badania radiologicznego klatki piersiowej.

Leczenie

Jest bardzo trudne i nie w pełni skuteczne.

•    Postępowanie odpowiednie do zaistniałych zmian w narządzie oddechowym może zmniejszyć dokuczliwość następstw pylicy.
•    Zaznaczającą bądź pogłębiającą się niewydolność oddechową można łagodzić zmniejszeniem zapotrzebowania na tlen przez ograniczenie zbędnych wysiłków fizycznych.
•    Wentylację płuc i tym samym wymianę gazową w płucach można poprawić przez udrożnienie drzewa oskrzelowego za pomocą środków farmakologicznych poszerzających jego światło.
•    Bardzo ważne też jest skuteczne usuwanie czynników i stanów chorobowych zmniejszających swobodę przepływu powietrza w drogach oddechowych (nieżyty oskrzeli, zakażone rozstrzenie oskrzeli) bądź je podtrzymujących (zaprzestanie palenia tytoniu).
•    Nakładającą się niewydolność krążenia możemy równolegle likwidować farmakologicznymi środkami usprawniającymi jego czynność.
•    Niezbędnym warunkiem ograniczenia zmian chorobowych i ich następstw jest likwidacja zapylenia w miejscu przebywania człowieka (praca, dom, środowisko), a jeżeli jest to niemożliwe, to przeniesienie człowieka z tego typu środowiska do innego.

Zwrócić też należy uwagę, że zmiany pylicze w płucach są czynnikiem sprzyjającym rozwojowi gruźlicy. Niezbędne jest więc wyczulenie na kontrolę w tym kierunku.

Zapobieganie

Bardzo ważne jest świadome i racjonalne zapobieganie, uwzględniające omówione wyżej mechanizmy powstawania rozedmy i pylicy płuc, którego skuteczność przewyższa efekty późniejszego leczenia powstałych zazwyczaj nieodwracalnych zmian.