Szczelina odbytu, to ranki lub pęknięcia powstałe po przerwaniu wewnętrznej warstwy błony. Do urazów dochodzi najczęściej po oddaniu twardego stolca.

Jakie mamy metody leczenia, czy konieczna jest operacja?

Wszystkie metody leczenia mają na celu przerwanie błędnego koła chorobowego jaki się wytwarza przy szczelinie odbytu, czyli zlikwidowanie nadmiernego skurczu zwieracza, który to skurcz nie daje szansy na wygojenie szczeliny.

Przy ostrej szczelinie i krótkotrwałych objawach zazwyczaj wystarcza leczenie zachowawcze, które trwa parę - kilka tygodni i obejmuje:
1.    odpowiednią dietę mająca na celu uzyskanie regularnych wypróżnień i miękkiej konsystencji stolca
2.    zalecenia higieniczne dotyczące odbytu
3.    maść z lekiem powodującym rozluźnienie, relaksację mięśnia zwieracza odbytu

Przy przewlekłej szczelinie odbytu ta forma leczenia ma szansę powodzenia w ok. 10-15% przypadków.

Gdy nie uzyskuje się wyleczenia szczeliny ostrej, lub gdy szczelina jest przewlekła następnym krokiem leczenia jest zabieg wstrzyknięcia toksyny botulinowej A (Botox) do mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Ma ono na celu jego rozluźnienie, które trwa 2-4 miesiące, dając szansę na zagojenie się szczeliny. Powodzenie uzyskuje się po tym zabiegu w 90% w przypadkach występowania szczeliny ostrej i w 60-70% w przypadkach leczenia szczeliny przewlekłej.

Kolejnym krokiem jest leczenie operacyjne polegające na częściowym przecięciu zwieracza wewnętrznego odbytu, z jednoczasowym wycięciem samej szczeliny i zszyciu powstałej w ten sposób czystej, odświeżonej rany. Powodzenie w leczeniu 90- 95%

Każda z metod leczniczych oprócz różnicy w skuteczności ma swoje zalety i wady.

Leczenie zachowawcze pozbawione jest powikłań, ale jest uciążliwe i mało skuteczne w szczelinie przewlekłej. Użycie Botoxu jest kosztowne, ale przy dość dobrej skuteczności i bardzo rzadkich oraz przemijających powikłaniach po zabiegu. Jest też atrakcyjne z powodu bardzo małej inwazyjności zabiegu, odwracalności jego skutków i komfortu. Chory unika uciążliwego regularnego smarowania odbytu i zwieraczy maściami przez długie tygodnie po kilka razy dziennie, co jest czasem bardzo trudne do realizacji np. w godzinach pracy.

Leczenie operacyjne ma największy odsetek powodzenia przy największym odsetku powikłań. W kilku procentach w następstwie operacji szczeliny odbytu może dojść do nietrzymania stolca lub braku kontroli nad oddawaniem wiatrów. Kilka procent powikłań przy wyniku 95% wyleczeń to niewiele, ale kalectwo nietrzymania stolca jest dotkliwe. Częściej dotyczy kobiet, u których na efekty zabiegu nakładają się nierozpoznane urazy krocza z czasów porodu czy ciąży. Z operacją związany jest też stres, ból i czasowe wyłączenie z pracy.

W przypadku każdej metody leczenia potrzebne są okresowe kontrole w celu monitorowania postępu w leczeniu i ewentualnej zmianie w przypadku braku takiego postępu. Czas nieskutecznego leczenia doliczony do czasu trwania choroby przed jego podjęciem powoduje, że szczelina staje się „bardziej stara” i odsetek wyleczeń w każdej z metod obniża się, a czas potrzebny do wyleczenia wydłuża się.

Powikłaniem szczeliny odbytu (częściej w przypadku zaniedbanej lub nie leczonej szczeliny) mogą być jeszcze poważniejsze choroby odbytu zagrażające funkcji mięśni zwieraczy odbytu: przetoka okołoodbytnicza lub ropień okołoodbytniczy.

Dlatego ważne jest wczesne zgłoszenie się do specjalisty i wczesne podjęcie leczenia, które jest wówczas prostsze, skuteczniejsze i pozwala uniknąć powikłań i komplikacji. Odkładanie wizyty u lekarza na później, zwlekanie, samoleczenie, samowolne stosowanie leków, maści, czopków przy braku prawidłowej diagnozy i kontroli lekarskiej jest niebezpieczne dla zdrowia i może prowadzić niepotrzebnie do cierpienia, a nawet kalectwa i zagrożenia zdrowia i życia chorego.